Opóźniony rozwój mowy (ORM) to termin, który pozwala najogólniej nazwać wszelkie zjawiska wolniejszego rozwijania się zdolności percepcyjnych lub ekspresyjnych danego dziecka w porównaniu z jego rówieśnikami. Zjawisko to może być wywołane najróżniejszymi czynnikami.
Wyróżniamy terminologię:
- opóźniony rozwój mowy
- proste opóźnienie rozwoju mowy
- opóźnienie rozwoju mowy
Opóźniony rozwój mowy oznacza, że dziecko w danym wieku nie posługuje się mową
w stopniu uznanym za prawidłowy dla jego wieku. Przejawia się ubogim słownikiem, mała ilością zdań, a także przedłużającym się okresem swoistej mowy dziecięcej. U takich dzieci warto obserwować – czy nie izolują się od otoczenia, czy podejmuje próby komunikowania się przy pomocy środków niewerbalnych, czy posługuje się gestami. Proces ten wyrównuje się między 4 a 5 rokiem życia chociaż jego tempo uwarunkowane jest formą opóźnionego rozwoju mowy.
Proste opóźnienie rozwoju mowy możemy zaobserwować u dzieci, których zdolności mówienia rozwijają się według etapów rozwojowych, ale z opóźnieniem. Proste opóźnienie rozwoju mowy wyrównuje się po 3 roku życia. W tym czasie obserwujemy jak wzrasta rozwój słownictwa. Pojawiają się formy fleksyjne, nowe wyrazy, zdania.
Opóźnienie rozwoju mowy przejawia się inną dynamika zmian rozwoju mowy.
Jego wyrównanie trwa dłużej niż proste opóźnienie rozwoju mowy, bo trwa do 5 – 6 roku życia dziecka. Wolniejszy jest także rozwój ilościowy słownika czynnego. Pomijane są wyrażenia przyimkowe, a okres zdania pojawia się około 4 roku życia
Przyczyny opóźnienia rozwoju mowy:
- opóźnienie mielinizacji motorycznych i asocjacyjnych włókien nerwowych w układzie nerwowym centralnym,
- brak bodźców do słownych,
- nadmiar bodźców do mówienia,
- nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
- nieprawidłowe reakcje otoczenia na pierwsze wypowiedzi słowne dziecka,
- bardzo rzadkie włączanie dziecka w interakcje słowne,
- brak zainteresowania przez dziecko mową,
- brak zaspokajania podstawowych potrzeb dziecka.
Kiedy należy udać się do logopedy z dzieckiem?
Wczesna interwencja jak i wizyta u logopedy może rozwiać wszelkie wątpliwości rodziców. Jeśli widzimy, że mowa naszego dziecka w danym wieku nie rozwija się w stopniu uznanym za prawidłowy należy skonsultować się z logopedą. Terapeuta podczas wizyty zbiera szczegółowy wywiad, przeprowadza ocenę rozwoju mowy dziecka i jego komunikacji. Przygląda się i ocenia rozwój motoryczny dziecka. Sprawdza czy dziecko funkcjonuje prawidłowo w sferze emocjonalno – poznawczej, ruchowej. Czy to co sobą pokazuje jest na poziomie jego wieku. Ważne jest, by szybko zgłosić się do logopedy jeśli pojawiają się sygnały, które zostały wymienione wyżej.
Jak stymulować rozwój mowy dziecka?
Ważne jest, by w ramach zajęć stwarzać naturalne sytuacje komunikacyjne tak, by dziecko pobudzać do komunikatu słownego. Zajęcia te dostosowane powinny być do możliwości jak
i wieku każdego dziecka. Ważne jest, by podczas zabawy dziecko wchodziło w role nadawcy.
- Otaczanie dziecka kąpielą słowna w codziennych sytuacjach,
- Zachęcanie i akceptacja każdego wymówienia dziecka, stosowanie pochwał,
- Rozwijanie słownictwa biernego i czynnego w czasie wspólnych zabaw,
- Zabawy w „echo” – powtarzanie samogłosek (początkowo w parach, następnie sylab, wyrazów oraz zwrócenie na precyzję realizacji),
- Nauka kolorów i liczenia,
- Ćwiczenia małej motoryki – rysowanie, nakręcanie zabawek, malowanie palcem, nawlekanie korali, łączenie obrazków,
- Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego w obrębie jamy ustnej.
Literatura:
1. Emiluta –Rozya D. (2007), Opóźniony rozwój mowy a opóźnienie rozwoju mowy, [w] Poradnik Językowy nr 8, Warszawa
2. Jastrzębowska G., Istota i klasyfikacje opóźnień w rozwoju mowy – przegląd stanowisk [w:] „Logopedia”, Lublin 2000,
3. Kania T. J. (1982), Szkice logopedyczne. Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne. Warszawa
